Side Antik Kenti, Antalya’nın 80 km. doğusunda, Manavgat’ın 7 km. güneybatısında bulunan 350- 400 metre genişliğindeki bir yarımada üzerinde kurulmuştur. Antik Dönem’de, Pamfilya’nın en önemli liman kenti olan Side’nin, M.Ö. 7. yüzyılda, bir yerleşim yeri olduğu bilinmektedir. Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan, Yunanlılar, Lidyalılar, Persler, Romalılar, Selçuklular ve Osmanlılar Dönemi’ni yaşayan kent, yüzyıllar boyunca ticaret ve liman kenti olarak stratejik bir önem taşımıştır.
5. yüzyılda, piskoposluk merkezi olan Side Antik Kenti, 5. ve 6. yüzyılda en parlak devrini yaşamıştır. Ancak sonrasındaki Arap akınları ile zamanla gücünü yitirmiştir. İstilalar, haçlı seferleri sırasındaki yağmalamalar ve doğal felaketler, kentin terk edilmesine neden olmuştur. 12. yüzyılda tümüyle boşaltılan kent, 13. yüzyılda Selçukluların 14. yüzyılda Hamitoğulları Beyliği ve Tekelioğluları’nın egemenliği altına girmiştir. Side de Selçuklular ve Osmanlılar yerleşim yapmadığından, bu dönemlere ait eserlere rastlanmaz.
Side Antik Kenti, diğer Pamfilya kentlerinde görüldüğü şekilde, şehrin ana kapısından başlayan bir anıtsal cadde boyunca uzanır. Kuzeydoğudaki ‘Büyük Kapı’dan başlayan ana cadde, çoğunlukla düz bir çizgi şeklinde yarımada boyunca ilerler ve tapınaklar yakınındaki büyük bir meydanla son bulur. Kentin ikinci büyük caddesi de yine ‘Büyük Kapı’dan kentin güneyine doğru uzanır.
Günümüze kadar ulaşan kanıtlar arasında, şehir kapısı, sütunlu caddeler, surlar, ticaret agorası, devlet agorası, anıtsal çeşme, su yolu, evler, tiyatro, Vespasian Çeşmesi ve anıtsal kapı, zafer takı, Dionysos Tapınağı, piskoposluk sarayı ve bazilikası, güney bazilikası, Apollon Tapınağı, Athena Tapınağı, büyük hamam, liman hamamı, vaftizhane, Philippus Attius Suru ve Side Müzesi olarak kullanılan agora hamamı yer alır.
Kentin merkezindeki, Roma Mimarisi geleneğinde inşa edilen tiyatronun, oturma sıralarının basamakların ortasındaki yola kadar olan kısmı, bir yamaca yaslanmıştır. Oturma sıralarının üst kısmı ise tonozlar üzerinde eğimli olarak şekillendirilen bir düzleme oturtulmuştur. Side Antik Tiyatrosu, bu özelliği ile Anadolu'nun tek yapı örneğidir.
İhtişamıyla ziyaretçilerini etkisi altına alan Side Antik Kenti’nin binlerce yıllık güzelliklerinin arasında tarihe yapacağınız yolculuk, Antalya gezinizin en unutulmaz deneyimlerinden biri olacaktır.
