Antalya’da yakın geçmişte gün yüzüne çıkan antik kentlerden biri olan Lyrboton Kome Antik Kenti, Kepez ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Kent, 4 yıl süren kazı çalışmalarının ardından, 2018 yılında ziyarete açılmıştır.
Döşemealtı’ndan gelip Perge’ye giden Via Sebaste’nin (İmparator Yolu) yolu üzerinde, Perge Antik Kenti’ne bağlı büyük bir zeytinyağı üretim köyü olan Lyrboton Kome Antik Kenti, Elai Baris (Yağ Çiftliği) olarak da adlandırılmaktadır.
Antik kentin hikayesi ‘Arete’ isimli bir rahibeyle başlamaktadır. Yerleşimin sahibi olan rahibe, ilk olarak İmparator Domitian ile Perge Artemisi’ne adadığı bir kule yaptırmış ve zeytinyağı yerleşiminin organizasyonunu kurmuştur. Sonrasında zeytin vakfı kurarak, üretimi daha da çoğaltmış ve kurumsal hale getirmiştir. Vakıf, üretim köyünün sahipliği ve kontrolü rahibe Arete ile başlayıp kızı Kille ve torunu Mouas’la devam etmiştir.
2.200 yıllık geçmişi ile dikkat çeken kentte rastlanan kalıntılar, büyük çoğunlukla Roma ve Bizans Dönemi’ne aittir. 100’den fazla zeytinyağı işliği bulunan Lyrboton Kome Antik Kenti, döneminde büyük bir antik zeytinyağı üretim köyü olmuştur. Yazıtlardan elde edilen bulgulara göre en büyük zeytinyağı ihracatının yapıldığı merkezlerin başında Pamfilya gelirken, Lyrboton Kome Antik Kenti de en kapsamlı ve profesyonel şekilde üretimin gerçekleştirildiği bir yerleşim yeri olarak varlığını sürdürmüştür.
Zeytinyağı işliklerinin yanı sıra, Arete Kulesi, çoğunluğu iki katlı evler, hamam, kiliseler, seksenin üzerinde mezar ve çok sayıda sarnıç kentte rastlanan diğer yapılar arasındadır.
