Alman İmparatoru Kaiser Wilhelm'in 19’uncu yüzyıl başlarında hediye ettiği tarihi saat ve mekanizmasının kaybolduğu, yerine de plastiğinin takıldığı belirlenen Antalya'daki Saat Kulesi'nin restore ekibi, İstanbul'da bir iş insanına ait tarihi saat koleksiyonuna ulaştı. Koleksiyondaki saatlerden en uygununun kulede kullanımı, bunun yanı sıra 1930 yılına ait bir fotoğrafta kadrandaki rakamların Osmanlıca olduğunun belirlenmesi üzerine Osmanlıca rakamların kullanımı kararlaştırıldı.
Antalya'nın önemli sembollerinden tarihi Kaleiçi'nin ana giriş kapısındaki Saat Kulesi, 1901 yılında Alman imparatoru Kaiser Wilhelm'in, 2'nci Abdülhamid'in tahta çıkışının 25'inci yılı şerefine hediye ettiği 25 saatten biri olarak Bizans sur burçları üzerine inşa edildi. Saat, sonraki yıllarda birçok kez arızalandı, tamir gördü. En son bu şubat ayında Saat Kulesi'nde başlatılan restorasyonda, orijinal saatin mekanizmalarıyla birlikte çalındığı, sonrasında da ilgili kamu kurumlarınca yerine plastik saat takıldığı ortaya çıktı.
Son Tanık Recep Gürgen
Antalya Valiliği öncülüğünde gerçekleştirilen restorasyonda, orijinal saatin kayıp parçalarının araştırması sürerken, Türkiye'deki tarihi saatlerin onarımı konusundaki ender ustalardan biri olan Recep Gürgen'in, 1985 yılında saati tamire geldiğinde orijinal mekanizmaları gören son tanık olduğu belirlendi. Gürgen'le irtibata geçen yetkililer, orijinaline uygun yeni bir saat kurulumu çalışması başlatırken, kaybolan saat kadranı ve en son 1985'te görülen mekanizmalarına ilişkin araştırmalarda ise sadece çanı bulabildi.
Tarihi Orijinal Saat Kayıp
Kuledeki restorasyonla ilgili son durumu anlatan Antalya Valiliği Kültür Varlıkları Birimi'nden koruma ve restorasyon uzmanı Cemil Karabayram, Saat Kulesi ile ilgili çok ciddi bir sürecin devam etiğini belirterek, "Bu süreçte Valiliğimizce bir arşiv taraması yapıldı. Saat Kulesi'nin tarihi dönem fotoğraflarıyla da bir karşılaştırma çalışması yaptık. Saat Kulesi ile ilgili , 'çalındı, kayboldu' diye çeşitli tartışma konuları oluşmuştu. Şunu kabul etmeliyiz ki Saat Kulesi'nin orijinal saati yerinde yok, bu net. Ancak geçmişten bugüne yapılan onarım çalışmalarına kadar tüm verileri toplamaya çalıştık ve tarihi fotoğraflarını derledik" dedi.
1930 Tarihli Fotoğrafta Orijinali Görülüyor
Bulunan fotoğraflardan en eskisinin 1930 yılına ait olduğunu belirten Karabayram, bu fotoğrafa göre orijinal saatin de göründüğü ve kadrandaki rakamlarının da Osmanlıca olduğunu dile getirdi. Karabayram, "1930 yılında çekilmiş bir fotoğrafta Saat Kulesi'nin kadranındaki rakamlar Osmanlıca olarak görülüyor. Antalya Müzesi arşivlerinde, '1930'lardan sonra onarım görmüş, 1967 yılında da alt tarafında vuku bulan çöküntü üzerine onarıma tabi tutulmuştur' yazılı bir tescil fişine ulaştık. 1976 ve 1983 yıllarına ait iki fotoğrafta ise kadrandaki rakamlar bugünkü şekilde kullanılmış" diye konuştu.
Mekanizması En Son 1985'te Görüldü
Kent tarihçisi Hüseyin Çimrin'in 1976 yılına ait 'Kent Kronolojisi' adlı kitabında, 1976 tarihli bir yerel gazete haberini kaynak gösterdiği ve kuledeki saatin 28 Şubat 1976'da bakımdan geçip, kadranı değiştirildiği yönündeki haberleri hatırlatan Karabayram, "Ancak bizim açıklamamızda iddia ettiğimiz kadranı değil, yapının içindeki mekanizma. Recep Gürgen Bey’in 1985'li yıllarda gelip yaptığı onarımda, kadranını değil, iç mekanizmasını gördüğünden yola çıkarak iç mekanizmasının kaybolma tarihinden bahsettik" dedi.
Aynı Dönemin Saatleri Bulundu
Antalya Valisi Ersin Yazıcı'nın kule ve saatinin tarihi dönemde olduğu gibi orijinaline en uygun hale getirilmesi yönündeki çalışmaları yakından takip ettiğini dile getiren Karabayram, "Sayın Valimiz şunu da istemişti, 'Biz kaybolan saatin yerine imitasyonunu yapmaktansa bir benzerini bulabilir miyiz?' Antalya'mıza bir müjdemiz olsun. Değerli bir iş insanı bize yasal edindiği özel koleksiyonunu açtı. Arşivinde bizim o dönemle aynı teknikte olan birçok mekanizmaya ulaştık. Şimdi önemli olan bu mekanizmalardan bir tanesini burada kadranıyla birlikte hayat buldurmak" dedi.
Osmanlıca Kadran
İstanbul'daki koleksiyonda bulunan saatleri incelediklerini anlatan Cemil Karabayram, "Yapım teknikleri ve malzemeleri aynı, dönemleri ise bir kısmının aynı. Recep Gürgen Bey ve uzmanlar bunlarla ilgili bir değerlendirme yapıyor. Bu Saat Kulesi'nin orijinal mekanizması yok ancak aynı ruh ve havayı yaşatacak bu mekanizmalardan da yola çıkarak bir tanesini seçeceğiz ve bununla ilgili çalışmamız devam ediyor. Bu tarihi Saat Kulesi eski görkemine kavuşması için, kulenin edindiğimiz tarihi ilk fotoğrafından da yola çıkarak bugün tekrar Osmanlıca kadranıyla birlikte bu mekanizmalardan birine karar vereceğiz. En kısa sürede Saat Kulesi yeniden eski tarihi günlerinde olduğu gibi çalışır hale getirilecek" diye konuştu.
Kubbe İskeleti Hazırlandı
Öte yandan 1901 yılında ilk inşa edildiğinde üzerinde bir kubbe bulunduğu da tarihi fotoğraflarda tespit edilen Saat Kulesi'nin devam eden restorasyon çalışmalarında, uzun yıllar üzerinde bulunan ve sonradan yapıldığı belirtilen en üst kısmındaki dendanlar kaldırıldı. Restorasyon projesine uygun hazırlanan yeni kubbenin iç iskelet kısmı da hazırlandı ve restorasyon alanına getirildi. Kaldırılan dendanların olduğu en üst kısma yerleştirilecek olan kubbe iskeletinin üzerine de kurşun malzeme kaplama yapılacağı belirtildi. (Mehmet Çınar- DHA)
